به نام خدا

سلامتی (Wellness) چیست؟

مقدمه : تاریخچه

سلامتی یک کلمه مدرن با ریشه های باستانی است. اصول مهم سلامتی پیشگیرانه و کل نگرانه، را می توان در تمدنهای باستانی از شرق (هند ، چین) تا غرب (یونان ، روم) ردیابی کرد. در قرن نوزدهم جنبش های فکری، مذهبی و پزشکی، به موازات طب سنتی، در اروپا و ایالات متحده توسعه یافت. این نهضتها، با تمرکز بر رویکردهای جامع نگر و طبیعی، خود درمانی و مراقبت های پیشگیرانه، پایه و اساس محکمی را برای سلامتی فراهم کرده است. روشهای متمرکز وسلامتی جامع نگرانه طی دهه‌های ۱۹۶۰/۱۹۷۰ بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و این تحت تاثیر نوشتارها و اندیشه‌های شبکه غیر رسمی پزشکان و اندیشمندان آمریکایی (مانند هالبرت دان ، جک تراویس ، دون اردل ، بیل هتلر و دیگران) بوده است. تکامل، تکثیر و تبدیل این نهضتها به جریان فکری غالب در قرن بیست و یکم، موجب معرفی زندگی سالم، خودیاری، مراقبت از خود، تناسب اندام، تغذیه، رژیم غذایی و تمرینات روحی-روانی، به عنوان جنبش سلامتی شده است.

تعریف سلامتی

مؤسسه جهانی سلامتی(The Global Wellness Institute) ، سلامتی را به صورت زیر تعریف می‌کند: پیگیری فعال رویه‌ها، انتخابها و سبکهای زندگی که منجر به سلامتی کامل می‌شود .

دو جنبه مهم در این تعریف وجود دارد؛ نخست، سلامتی یک وضعیت منفعل یا ایستا نیست بلکه یک “پیگیری فعال” است که با اهداف، انتخابها و اقدامات همراه است، زیرا ما در جهت رسیدن به یک وضعیت بهینه از سلامت و رفاه حرکت می کنیم. دوم، سلامتی با تندرستی کامل مرتبط است؛ یعنی فراتر از سلامت جسمی است و ابعاد مختلفی را شامل می شود که باید هماهنگ باشند.

سلامتی یک پیگیری فردی است؛ ما در قبال انتخابها ، رفتارها و سبک زندگی خود مسئولیت داریم، اما همچنین تحت تأثیر محیط‌های فیزیکی، اجتماعی و فرهنگی که در آن زندگی می کنیم، قرار داریم.

سلامتی اغلب با عباراتی مانند تندرستی، رفاه و خوشبختی اشتباه گرفته می شود. در حالی که عناصر مشترکی در بین آنها وجود دارد، سلامتی با عدم ارجاع به یک وضعیت ثابت (مانند خوشحال بودن، تندرستی مناسب یا وضعیت رفاه) از آنها متمایز می‌شود. در عوض، سلامتی با یک فرآیند فعال آگاهی و تصمیم گیری، به سمت تندرستی مطلوب و رفاه، مرتبط است.

سلامتی یک فرایند فعال برای آگاهی و تصمیم گیری در جهت داشتن یک زندگی سالم و پربار است. این بیش از عاری بودن از بیماری است، یک روند پویای تغییر و رشد است. یک شرایط خوب یا رضایت بخش از وجود؛ وضعیتی که با سلامتی ، خوشبختی و رفاه مشخص می شود: خرسندی.

“سلامتی به وضعیت سلامت کامل جسمی، روحی و اجتماعی گفته می‌شود و صرفاً عدم وجود بیماری یا ضعف نیست.” – سازمان بهداشت جهانی.

طبق نتایج چندین مطالعه ، شایع ترین مشکل بهداشتی جهان افسردگی است. این مشکل اغلب به صورت بی خوابی، استرس، تغذیه نامناسب، عدم تحرک جسمی، چاقی و بیماری های قلبی و غیره بروز می کند.

صرف نظر از سن ، اندازه ، شکل و یا جذابیت درک شده فرد، سلامتی سنگ بنای کیفیت زندگی است و در نهایت تعیین می‌کند که چگونه به نظر می رسیم، چه احساس می کنیم و چطور با دیگران تعامل داریم و چگونه در زندگی و کار شکوفا می شویم.

سلامتی توسعه آگاهانه خود است. قدم گذاشتن در راه سلامتی، فرایندی است برای جستجوی «ابزارهای» مناسب برای اینکه بتوانید انسانی سالم تر و شادتر شوید. ادامه این فرآیند، کشف روش های مؤثر بر خود، برای ادامه رشد و توسعه، با استفاده از آن “ابزارها” است. از آنجا که تنوع زیادی در تمام جنبه های زندگی وجود دارد ، روش های بی شماری نیز برای پرورش خود در مسیر همیشه متغیر سلامتی وجود دارد.

کلیه مفاهیم مختلف سلامتی باید حداقل قواعد زیر را دربرگیرند:

کل‌نگری- سلامتی و رفاه پیامدهای تعامل مداوم، بین چندین بعد طبیعی زندگی و سلامتی است. هر بعد با سایرین در ارتباط است. هدف این است که نسبت به خودتان به عنوان یک فرد جامع و کامل، آگاه باشید و زندگی را تا حد ممکن زندگی کنید.

تعادل – ضمن تأیید ماهیت در حال تغییر مداوم زندگی، با توجه به هر یک از ابعاد زندگی به دنبال ایجاد تعادل بین آنها هستید. عدم توجه کافی به هر یک از ابعاد منجر به رشد کمتر از حد مطلوب در آن بعد، به عنوان یک فرد، می شود و ممکن است منجر به نارضایتی مزمن شود.

خود مسئولیت پذیری – بک فرد سالم در قبال سلامتی و خوشبختی خود مسئول است و به دیگران اجازه نمی دهد تا بر تصمیماتی که باید برای خود اتخاذ کند، کنترل داشته باشند. خود مسئولیت پذیری خودآگاهی را شامل می شود، از جمله روشی که طی آن فرد نسبت به دلایل و پیامدهای رفتار خود، آگاه تر می شود.

مثبت و فعال بودن – سلامتی در درجه اول به چشم اندازها و ارزشهای مثبت نیاز دارد که باید از طریق آنها زندگی کنیم. همچنین نیاز به یک حس قوی از هدف و دلایل یک اقدام آگاهانه دارد. اینها فرضیات اولیه هستند و در طول زمان ثابت مانده‌اند. با این حال ، آنها صرفاً یک چارچوب ساده را ارائه می دهند. آنچه باید در آن چارچوب قرار گیرد کاملاً به عهده شما است.

سلامتی؛‌ یک مفهوم چند بعدی

سلامتی چیزی فراتر از تندرستی فیزیکی است. در اکثر مدلهای سلامتی حداقل ۶ بعد (و گاهی تا ۹ یا ۱۲) برای سلامتی در نظر گرفته می‌َشود:

بعد جسمی: بدن سالم از طریق ورزش، تغذیه، خواب و غیره،
بعد ذهنی: تعامل با جهان از طریق یادگیری، حل مسئله ، خلاقیت و غیره،
بعد احساسی: ارتباط برقرار کردن، آگاه بودن، پذیرش و توانایی بیان احساسات خود و دیگران،
بعد معنوی: جستجو برای معنا و هدف در وجود انسان،
بعد اجتماعی: ارتباط، تعامل و کمک به افراد دیگر و جامعه،
بعد محیط زیست: محیط فیزیکی سالم و عاری از خطرات، آگاهی از نقشی که در بهبود محیط زیست، و نه تخریب آن، بازی می کنیم.

رویه پیوسته سلامتی

یکی از راه‌های درک سلامتی، در نظر گرفتن سلامتی به عنوان یک رویه پیوسته است که از بیماری تا وضعیت تندرستی مطلوب ادامه می یابد.* از یک طرف، بیماران با وضعیت سلامتی نامناسب الگوی درمانی را برای معالجه بیماری‌ها به کار می‌گیرند؛ آنها با پزشکان و کلینیک‌هایی که خدمات مراقبتی ارائه می دهند، تعامل غیر فعال برقرار می‌کنند. در نقطه مقابل، مردم به صورت فعال و کنشگر روی پیشگیری و به حداکثر رساندن نشاط خود تمرکز می‌کنند. آنها سبک‌ زندگی و نگرشی را اتخاذ می‌کنند که از بیماری جلوگیری می‌کند ، سلامتی را بهبود می‌بخشد و کیفیت زندگی و احساس تندرستی را ارتقا می‌بخشد. به عبارت دیگر، سلامتی کنشگر، پیشگیرانه و تحت تأثیر خود-مسئولیت پذیری است. رشد سلامتی، گسترش این ارزش و جهان بینی است.

* مفهوم رویه پیوستار سلامتی از نوشته بیماری-سلامتی دکتر “جک تراویس” آورده شده است. تراویس یکی از پیشگامان جنبش سلامتی مدرن در اواخر دهه ۱۹۷۰ است.

تحقیقات بنیادی مؤسسه جهانی سلامتی، در مورد مفهوم سلامتی در گزارش سال ۲۰۱۰ تخت عنوان ” Spas and Global Wellness Market: Synergies and Opportsunities” موجود است. برای اطلاعات بیشتر گزارش کامل.،را مطالعه کنید.

سلامتی در مقابل رفاه

اصطلاحات سلامتی، رفاه و خوشبختی غالباً در رساانه‌های تجاری، علمی و عمومی به عنوان مترادف یا جایگزین مورد استفاده قرار می گیرند. شکل زیر اشتراکات و تفاوتهای این اصطلاحات را در مفهوم و کاربرد نشان می‌دهد.