۴.      دشواریها و کاستی های کشاورزی شهری

به گفته میلفورد، به دلیل هزینه های اضافی مورد نیاز برای ایمن سازی گلخانه های روی بام و همچنین هزینه های بالاتر شهری در مقایسه با مزارع روستایی، از لحاظ اقتصادی گلخانه های روباز برای روی بام مقرون به صرفه نیستند. با این حال، نمونه هایی موفقیت آمیز وجود دارد: شرکت مزارع لوفا، که گلخانه های تجاری سرپوشیده در کبک را اداره می کند، ادعا می کند که صاحب یک کسب و کار سودآور است.

کشاورزی در محیط بسته منجر به استفاده از روشهای کشاورزی با محیط کنترل شده (Controlled Environment Agriculture)  می گردد. این روشها شامل کنترل دما، رطوبت و شدت و طیف تابش نور (مانند نور LED با طول موج تنظیم جایگزین یا مکمل نور خورشید) می شوند که بازدهی رشد را افزایش می دهند. آنچه این روش ها مشترک است توانایی بیشتر برای کنترل محیط رشد گیاهان، نسبت به تولید در فضای باز است.

با این حال، با توجه به شرایط آب و هوایی، در محیط بسته استفاده از انرژی و منابع مورد نیاز می تواند زیاد باشد. به عنوان مثال، گوجه فرنگی هایی که در گلخانه های فرانسه عمل می آیند به دلیل صرف هزینه گرمایش گلخانه، نسبت به گوجه فرنگی های وارداتی از مراکش، که در گلخانه های بدون گرمایش رشد کرده اند، حتی پس از محاسبه هزینه حمل و نقل، گرانتر هستند.

مارک بمفورد، مدیر برنامه غذای پایدار ییل، با اشاره به سیستم های محیط بسته با تکنولوژی نسبتا بالا، می گوید: ” کشاورزی در محیط کنترل شده یا CEA  به ازای هر واحد تولید ناخالص برای یک محصول هزینه انرژی بیشتری دارد، که در بیشتر تحلیل ها به معنی هزینه های بالاتر زیست محیطی است.” بمفورد در چندین پروژه راه اندازی مزارع CEA به عنوان مشاور حضور داشته است و به طور کلی اشاره می کند: “نتایج این پروژه ها نشان می دهد اثرات زیست محیطی CEA به عنوان چالشی برای دستیابی به بهره وری خواهد بود.”

بومفورد نتیجه گیری می کند که CEA دارای مزایایی مانند ایجاد شرایط کار بهتر با ایمنی بیشتر و اشتغال فصلی پایدار است، اما پیشنهاد می کند CEA برای سیستم های یک طبقه در زمین های روستایی نسبتا ارزان و با نور کافی، و مزارع چند طبقه در زمین های گرانقیمت شهری مانند مزرعه معروف آسمانخراش اینچئون، به کار گرفته شود.

شرکت Berlin Infarm سیستم های مدرن و اتوماتیک کشاورزی را طراحی می کند که در مکان هایی نزدیک به مصرف کنندگان مانند فروشگاه های بزرگ، رستوران ها، کافه ها و مدارس استفاده می شود. سیستم های Infarm می تواند نه تنها در داخل، بلکه  در مکانهای عمومی نیز نصب گردد.

Infarm ادعا می کند که یک واحد کشاورزی در فروشگاه، از لحاظ ظرفیت تولید معادل ۲۵۰ متر زمین کشاورزی با ۵ درصد مصرف آب و ۲۵ درصد مصرف کود و بدون آفت کش است. مقدار مصرف انرژی و نحوه تامین CO2 شفاف نشده است.

این سیستم ها توسط سیستم کنترل مرکزی Infarm ، به لحاظ شدت و طیف نور مناسب، درجه حرارت، pH و سطوح مواد مغذی برای محصولات مختلف، از راه دور کنترل می شوند. خرده فروشان و افرادی که واحدهای پرورش محصول را خریداری یا اجاره می کنند، به غیر از برداشت محصول، نیاز به کار دیگری ندارند.

با توجه به سهولت نسبی اتوماسیون در سیستم های محیط بسته، سوالاتی درباره کنترل فرآیندها و مالکیت فن آوری و دانش مطرح شده است. به عنوان مثال، Infarm تمام واحد های توسعه ای خود را از راه دور کنترل می کند. اریز گالونسکا می گوید که این سیستم “مردم را مجبور می کند تا مالکیت مواد غذایی خود را مجددا به سیستم پشتیبان واگذار کنند.” در واقع این بدان معناست که تولیدکنندگان دیگر نمی توانند تخصص خود را در شناخت و پاسخ به نیازهای گیاه توسعه دهند. مقدار زیادی از جزئیات تکنولوژی سیستم (مانند روشهای کشت هیدروپونیک)  از طرف فروشنده و پشتیبان سیستم به اشتراک گذاشته نمی شود زیر در ظاهر ضرورتی برای آن وجود ندارد.

اگر تقاضای کار به جهت توسعه اتوماسیون کاهش یابد، پیامدهای اقتصادی نامناسبی بوجود خواهد آمد. به عنوان مثال برخی از کشاورزان انگلستان نگران آن هستند که اتوماسیون باعث گردد مردم از مشارکت در مشاغل یا ایجاد ثروت منصرف و تا حدودی ناامید گردند. در واقع تمرکز ثروت در دست کسانی خواهد بود که بر فن آوری تسلط دارند.

“ووتون برد” می گوید: کشاورزی فراگیر و سراسری به معنی امکان کنترل کامل محیط زیست برای تغییر عطر و طعم، مشخصات تغذیه ای و سایر ویژگی های گیاهان و مواد غذایی است. با این حال، رعایت معیارهای زیست محیطی و بهداشت عمومی، منجر به فقدان دسترسی عمومی می شود و این موضوع بعضی از مزایای اجتماعی کشاورزی شهری و خانگی را که توسط مروجان آن بیان شده، خنثی می کند. “ووتون برد” تفاوت بین ادراک عمومی و واقعیت هایی را که اتفاق می افتد را یادآوری می کند و می گوید: مردم مفهوم آسمان خراش های شهری و تولید مواد غذایی در محل زندگی خود را ذدرک می کنند، هر چند امکان پذیری آن از لحاظ اقتصادی به اثبات نرسیده است.

سوال دیگرددر مورد قابلیت اطمینان است؛ در حالی که “ووتون برد” اشاره می کند که کشاورزی در سرتاسر جهان تابع تغییرات آب و هوایی، بی ثباتی سیاسی، معاملات تجاری و پیچیدگی های زنجیره تامین است، ممکن است سیستم های محیط بسته پیشرفته با کنترل اتوماتیک، به جای تخریب فیزیکی، دچار اشکالات  الکترونیکی یا دستکاری مخرب سیستم های کنترل شوند. آیا این خطرات بالاتر از خطرات آفات و تغییرات آب و هوایی شدید در سیستم های فضای باز نیست؟

برخی از شرکت های تجاری برای تبلیغ سیستم های محیط بسته ادعا می کنند، نسبت به سیستم های فضای باز آزاد مواد آلاینده کمتری به محیط زیست وارد می کنند. به عنوان مثال، Hydroponics launching Plenty می گوید سیستم آن شرکت از فرو رفتن آلاینده ها به خاک و آب های زیرزمینی و در نتیجه مواد غذایی به طور کامل جلوگیری می نماید. با این حال، بومفرد نشان می دهد که مقایسه کشاورزی با محیط کنترل شده (CEA) با کشاورزی متعارف واقعا منصفانه نیست، مگر اینکه محصولات در شرایط یکسان مقایسه شوند.

تولید کنندگان مزرعه قابل حمل ادعا می کنند که یک سیستم، با سطحی حدود ۳۰ متر مربع، می تواند در یک سال به اندازه دو هکتار زمین کشاورزی محصول تولید کند (احتمالا منظور مقایسه وزنی بوده است) و مصرف آب آن ۹۰ درصد کمتر از کشاورزی معمولی است. به گفته Farms ، هزینه خرید سیستم ۸۵،۰۰۰ دلار و سالانه ۱۳،۰۰۰ دلار هزینه دارد (شامل برق، آب و مواد مصرفی روزانه).

تولید کننده مزرعه قابل حمل قسمتی از اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل کارآیی را ارئه کرده است (هرچند این اعداد با توجه به شرایط آب و هوایی تغییر می کند): در هر هفته، ۸۷۵ کیلووات ساعت برق، ۱۶۰ لیتر آب مصرف و ۱۵-۲۰ ساعت کار انجام می شود. نتیجه آن تولید ۷۵ دلار مواد مغذی است (به طور مثال  ۵۲ کیلوگرم کاهو و یا ۲۳ کیلوگرم اسفناج).

در کشورهایی که تولید برق از طریق نیروگاههای سوختی انجام می شود، مقدار CO2 تولید شده در اثر مصرف برق ذکر شده ممکن است تا ۳۰ برابر، نسبت به کشت در مزرعه، بیشتر باشد. هر چه نسبت برق سبز بیشتر باشد آلودگی ایجاد شده کمتر است. البته قسمتی از آلودگی ایجاد شده در اثر حمل محصول به محل استفاده، از این نسبت کم می شود که چندان زیاد نیست.

بنابراین مزرعه قابل حمل دارای برخی از مزایا، مانند مصرف آب اندک است، اما کاهش آلودگی هوا لزوما یکی از آنها نیست.

در نتیجه باید توجه کرد که روشهای کنترل محیطی ممکن است دارای مزایایی باشند اما نباید در مورد کارآیی آنها اغراق شود.

۵.      جمع بندی

انواع مختلفی از کشاورزی شهری وجود دارد که بسته به مکان و شرایط آب و هوایی هر منطقه مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه آنچه در شهرها به عنوان کشاورزی شهری مطرح می گردد، کشاورزی درمحیط بسته و با استفاده از کشت عمودی است. دلیل این مطلب کمبود فضا در شهرهای امروزی و درنتیجه افزایش هزینه زمین و امکانات است. بنابراین در این مقاله سعی شد با تاکید بر روشهای کشت عمودی در محیط بسته، ضمن معرفی روشهای مختلف مزایا و معایب کشاورزی شهری مورد بررسی قرار گیرد.

مزایای کشاورزی شهری (به طور معمول در محیط بسته و توسط روش کشت عمودی) به صورت زیر خلاصه شده است:

– کشت و تولید غذا ۲۴ ساعت در روز، ۳۶۵ روز در سال،

– حفاظت از محصولات در برابر آب و هوای غیر قابل پیش بینی و مضر،

– استفاده مجدد از آب جمع آوری شده از محیط داخلی و صرفه جویی در مصرف آب،

– استفاده از فاضلاب شهری به عنوان کود و جهت تولید انرژی،

– استفاده کمتر از آفت کش ها و کود،

– زیبا سازی محیط شهری و خانه،

– ایجاد شغل برای ساکنان شهر و محله،

– اثر مثبت روحی و روانی بر شهروندان،

– افزایش زمان مفید کاری به جهت نزدیک شدن محیط کار به خانه،

– ایجاد امکان استفاده از محصولات تازه و سالم با قیمت مناسب،

– کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی،

– کاهش ضایعات محصول به دلیل حمل و نقل یا ذخیره سازی.

کشاورزی شهری در موارد زیر به بهبود سلامت جوامع شهری کمک می کنند:

1. ایجاد فضای سبز شهری

کشاورزی در شهرها چیزی شگفت انگیز را فراهم می کند – فضای سبز بیشتر. فضای سبز به شیوه های گوناگون به سلامت اکوسیستم شهر کمک می کند. سبزیجات تجدید پذیر زیبایی  شهر را اضافه می کند، رواناب پس از بارش باران را کنترل می کند، فضایی دل انگیز و آرام برای جامعه فراهم می کند، و با کاهش CO2 از طریق فتوسنتز، با اثر گلخانه ای مقابله می کند.

2. افزایش استفاده از فن آوری و تکنیک های نوآورانه

به دلیل فقدان زمینهای وسیع کشاورزی در شهرها، کشاورزان شهری همواره به دنبال یافتن راه حل های خلاقانه برای مقابله با چالش هایی مانند زباله، کمبود فضا، منابع و انرژی هستند. از این رو، نوآوری های کارآمد تر برای بهبود کیفیت و کمیت غذایی، که می توانند با کمترین منابع تولید شوند، ایجاد می شود (به عنوان مثال، سیستم های عمودی Aquaponic از تجربه در لانگ بیچ حاصل گردید که کارآیی آن ۳-۴ برابر تولید کشاورزی سنتی است و استفاده از آب به طور قابل توجهی کمتر می گردد).

3. ایجاد شغل

از باغ های پشت پنجره تا فضاهای بزرگ کشت شهری، فرصت هایی را برای مشارکت جامعه ایجاد می کنند. مؤسسات شهری فرصت های شغلی (و داوطلبانه) را در شهرهای بزرگ ایجاد می کنند که در آنها فقر و گرسنگی مسائل پایدار هستند. افزایش کسب و کارهای کوچک، اقتصاد محلی را تحریک و از ایجاد مشاغل در جایی که مردم زندگی می کنند، جامعه حمایت می کند.

4. رشد اقتصادی

با توجه به نزدیکی مزارع شهری به مصرف کنندگان، بدون یک شبکه توزیع پیچیده، کشاورزان به بازار مصرف متصل می شوند و می توانند به سرعت به تقاضا پاسخ گویند و به حداکثر سود دست یابند. با افزایش درآمد در سراسر منطقه، اقتصاد محلی تحریک می شود و کسب و کار رونق می گیرد. علاوه بر این، به دلیل تثبیت هزینه های تولید و فروش و در بسیاری موارد، عرضه محصولات با تخفیف و یا حتی رایگان، به نفع کل جامعه و حمایت از جمعیت کم درآمد حرکت می شود.

5. هدف و انگیزه مشترک

باغ ها بیش از غذای سالم و خوشمزه ایجاد می کنند. کشاورزی شهری مردم را با یک علاقه مشترک، یعنی نیاز به تغذیه، در کنار یکدیگر جمع می کند و اتحاد به ارمغان می آورد. سلامت و پیشرفت یک جامعه در افزایش ظرفیت آن برای ایجاد محیطی است که واقعا ساکنان آن را حفظ می کنند. اکثر پروژه های کشاورزی شهری نیاز به سطح بالایی از سازمان های اجتماعی دارند.

6. بهداشت عمومی

با افزایش جمعیت شهرها مردم از سوء تغذیه و انواع مسائل مربوط به سلامت رژیم غذایی رنج می برد. آوردن کشت مواد مغذی به جوامع محلی دارای مزایای مستقیم مرتبط با سلامت است؛ از جمله کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، چاقی و دیابت. فعالیت افراد در باغ شخصی یا عمومی فرصتی برای ورزش و برقراری ارتباط عمیق تر با کشاورزی است.

7. کیفیت مواد غذایی

مقیاس کوچک بازارهای محلی به کشاورزان اجازه می دهد که انواع منحصر به فردی از محصولات تولید کنند. این مزارع تنوع زیستی را با پرورش گونه های موروثی یا گیاهانی که پایداری کمتری دارند، حفظ می کنند.

8. امنیت غذایی

در حالی که در اکثر مناطق کمبود غذا وجود ندارد، اما دسترسی به تمام مواد در مناطق شهری معمولا دشوار است. در برخی شهرها مردم امکان دسترسی به غذای مقرون به صرفه و سالم ندارند. کشاورزی شهری کمک می کند تا با کاهش قیمت غذای سالم، با حذف واسطه و بهبود فرصت برای اعضای جامعه، این امر بهبود یابد.  بسیاری از مزارع شهری به منظور حمایت از جوامع نیازمند، از طریق اهداء مستقیم یا با ارائه بسته های کامل غذایی، روشهای خیرخواهانه را اتخاذ می کنند.

9. آموزش و پرورش

با آموزش کشاورزی پایدار به کودکان و بزرگسالان به طور یکسان، سلامت سیستم های غذایی آینده افزایش می یابد.

10. کاهش تولید گازهای گلخانه ای

با محلی سازی تولید در مزارع شهری، میزان قابل توجهی از مصرف سوخت فسیلی که برای حمل، بسته بندی و فروش مواد غذایی استفاده می شود، کاهش می یابد. اما باید مراقب بود که مصرف بی رویه برق و سوخت برای تولید مواد غذایی باعث از بین رفتن یا معکوس شدن این مزیت نشود.